Cây Bồ Đề: Đặc điểm, tác dụng và vị thuốc kinh nghiệm

• Tên tiếng Việt: Bồ đề, Cánh kiến trắng, An tức bắc, Săng trắng, Bồ đề trắng, Hu món (Tày).
• Tên khoa học: Styrax tonkinensis (Pierre) Craib ex Hart.
• Họ: Styracaceae (Bồ đề).
• Công dụng: Lành vết thương, nẻ vú (Nhựa hoà cồn bôi). Sát trùng, ho (Nhựa làm Si rô uống).

Bồ đề là cây gỗ lớn cao 20 m, vỏ xám, láng, cành tròn, màu nâu, mặt trước có lông sau nhẵn. Lá mọc đối có cuống, gân lá hình lông chim. Phiến lá hình trứng hay hình mác, mặt trên nhẵn, xanh nhạt, mặt dưới trắng có lông sao, có 5-7 đôi gân phụ, nổi rõ ở mặt dưới. Hoa xếp thành ngù, mọc ở nách và ngọn, có mùi thơm nhẹ. Tràng hợp thành ống 5 thuỳ xếp lợp, mặt ngoài có lông tơ vàng. Nhị 10. Quả hình trứng có lông sao, phía dưới mang đài tồn tại. Ra hoa tháng 5 – 6. Quả chín tháng 9 – 10.

Bồ đề là loài thực vật của vùng cận nhiệt đới đến vùng nhiệt đới, được tìm thấy ở độ cao từ 30 - 2.400 mét. Nó được tìm thấy ở những khu vực có nhiệt độ trung bình hàng năm nằm trong khoảng 15 - 260C, mặc dù nó có thể tồn tại không thường xuyên, tồn tại trong thời gian ngắn, nhiệt độ khắc nghiệt thấp đến -40c và cao tới 450C. Bồ đề thích lượng mưa trung bình hàng năm trong khoảng 1.500 - 2.200mm, mặc dù nó có thể chịu đựng ít nhất là 1.300mm trong trồng trọt, phát triển ở những khu vực không có mùa khô rõ rệt, hoặc chỉ có một mùa khô ngắn.

Bồ đề - Styrax tonkinensis phát triển nhanh và trong điều kiện thuận lợi có thể đạt được mức tăng chiều cao hàng năm là 3m trong ba năm đầu tiên tăng trưởng. Chiều cao trung bình 18 - 25m, thân cây có đường kính 20 - 24cm, có thể thu được sau 10 năm. Cây được lấy nhựa từ khoảng 6 - 7 năm tuổi. Việc khai thác tiếp tục trong 3 - 4 năm hoặc cho đến khi sản lượng giảm

Nhựa từ cây bồ đề - An tức hương được thu hoạch bằng cách rạch vào cành hoặc thân cho mủ chảy ra. Sau khi thu hoạch nhựa về đem nhựa ngâm với rượu rồi nấu sôi từ 2 - 3 lần cho nhựa chìm xuống dưới, vớt ra và thả nhựa vào nước lạnh cho cứng lại, cuối cùng đem phơi khô.

Bộ phận sử dụng của cây Bồ đề là nhựa hay còn được gọi là An tức hương. Sử dụng loại nhựa có màu đỏ nhạt, vàng nhạt hoặc nâu, nhựa cứng nhưng sẽ mềm ra khi gặp nhiệt độ, và có mùi thơm đặc trưng cho An tức hương.

Acid benzonic tự do 26,13%, Acid cinnamic tự do 2,75%, Vanilin 1,38%, Benzyl benzoate 4,24%, Cinnamyl cinnamate 1,81%, Benzyl cinnamate 1,23%, Alcol coniferilic, Acid siaresinolic Công năng: Khai khiếu, thanh thần, hành khí, hoạt huyết, chỉ thống.

An tức hương có vị cay, đắng, hơi ngọt, tính ấm.

Quy kinh Tâm, Tỳ và Phế.

Trong y học cổ truyền ở Trung Quốc, An tức hương được dùng để điều trị bệnh thấp khớp, ho, cảm lạnh, đau dạ dày, điều trị trạng thái không tỉnh táo, chóng mặt, co giật và đường niệu . Ngoài ra, An tức hương còn được làm thành cồn thuốc sử dụng để chữa lành vết thương.

Nhựa cũng được sử dụng để làm mát và làm dịu da khô cũng như cải thiện tình trạng dị ứng da.

Bên cạnh đó, dân gian còn sử dụng An tức hương để khử tà ở những nơi âm u, ám khí.

Cách dùng: An tức hương được dùng chủ yếu dưới dạng thuốc bột và hoàn tán.

Liều dùng an tức hương trung bình khoảng từ 2 - 4g/ngày.

Bài thuốc trị trúng phong hôn mê, ngất xỉu, đờm làm tắc họng

Chuẩn bị: Vàng lá 50 lá, Sừng tê giác 30g, Xạ hương 705g, Đồi mồi 30g, Ngưu hoàng 50g, Chu sa 30g, Hùng hoàng 30g, Hổ phách 30g, Borneol 7.5g và An tức hương 45g.

Thực hiện: Sau bước chuẩn bị, nghiền tất cả dược liệu thành bột mịn, uống với nước ấm với liều 0,8g. Mỗi ngày uống từ 1 – 2 lần tùy vào tình trạng, mức độ bệnh.

Bài thuốc trị kinh phong hay còn gọi là động kinh ở trẻ nhỏ do tà

Chuẩn bị: Lấy An tức hương với lượng vừa đủ - khoảng tầm một hạt đậu.

Thực hiện: Sau khi chuẩn bị dược liệu xong, đốt An tức hương trên lửa cho tỏa ra mùi thơm rồi xông cho trẻ.

Bài thuốc trị chứng hàn thấp và lãnh khí

Chuẩn bị: Sử dụng dược liệu Phụ tử và Nhân sâm mỗi mỗi dược liệu dùng 8g, An tức hương 4g.

Thực hiện: Sau khi chuẩn bị xong, cho tất cả dược liệu mang đị sắc lấy nước để uống. Mỗi ngày uống 1 thang.

Bài thuốc trị nứt ở đầu vú

Chuẩn bị: Sử dụng 100ml cồn 80 độ và 2g An tức hương.

Thực hiện: Tiến hành ngâm dược liệu đã chuẩn bị với cồn 80 độ trong vòng 10 ngày (thỉnh thoảng lắc đều). Sau khi ngâm dược liệu hoàn thành, sử dụng phần dung dịch cồn thoa lên đầu vú vị nứt.

Bài thuốc trị huyết trướng, huyết vận gây cấm khẩu ở phụ nữ sau sinh

Chuẩn bị: 20g dược liệu Ngũ linh chi và 4g An tức hương.

Thực hiện: Sau khi chuẩn bị xong dược liệu, đem tất cả đi tán thành bột mịn, mỗi lần 4g uống cùng với nước gừng.

Bài thuốc trị đau bụng do khí lạnh ở trẻ nhỏ

Chuẩn bị: Sử dụng các dược liệu đại hồi, An tức hương, Hoắc hương, Trầm hương, Mộc hương và Đinh hương mỗi vị dùng 12g, 20g Cam thảo, Hương phụ và Sa nhân mỗi vị.

Thực hiện: Sau khi chuẩn bị đầy đủ dược liệu, đem tất cả dược liệu tán thành bột mịn, thêm mật ong vào làm thành hoàn. Uống cùng với nước sắc từ lá tía tô, mỗi lần uống 4g.

Bài thuốc trị phong thấp biểu hiện đau nhức xương khớp

Chuẩn bị: Sử dụng 160g thịt heo nạc và 80g An tức hương.

Thực hiện: Thịt heo cắt nhỏ, trộn với bột An tức hương, sau đó cho vào bình và đốt với lửa lớn rồi xông.

Bài thuốc trị trúng phong và trúng tà khí

Chuẩn bị: 2g Ngưu hoàng, 8g Quỷ cửu, 4.8g Nhũ hương, 4.8g Đơn sa, 4.8g Hùng hoàng, 4g An tức hương, 4g dược liệu Sinh khương và Thạch xương bồ.

Thực hiện: Sau khi chuẩn bị đầy đủ các dược liệu, đem Sinh khương và Thạch xương bồ sắc lấy nước, các vị còn lại tán thành bột mịn. Sử dụng dạng bột uống cùng với nước sắc.

Bài thuốc trị nhịp tim nhanh và đau tim thường xuyên

Chuẩn bị: Sử dụng An tức hương lượng vừa đủ.

Thực hiện: Sau khi chuẩn bị An tức hương, tán dược liệu thành bột mịn, mỗi lần uống 2g với nước ấm.

Bài thuốc trong trường hợp trúng phong, đờm ứ trệ

Chuẩn bị: 20g các dược liệu Nhũ hương, Băng phiến và Dầu tô hợp hương mỗi vị, Tê giác, Tỳ bạt, An tức hương, Chu sa, Xạ hương, Đinh hương, Bạch truật, Hương phụ, Thanh mộc hương, Trầm hương, Kha tử và Bạch đàn hương mỗi vị 40g.

Thực hiện: Tách riêng băng phiến, Xạ hương và Dầu tô hợp hương, các dược liệu còn lại đem tán thành bột mịn. Sau đó cho Băng phiến, Xạ hương và Dầu tô hợp hương vào rồi tiếp tục nghiền, cho thêm mật ong vào làm thành hoàn (mỗi viên nặng 4g). Liều dùng ½ – 1 viên hoàn mỗi lần uống cùng với nước ấm, mỗi ngày uống từ 1 – 2 lần. Liều lượng có thể thay đổi hoặc giảm nếu dùng cho trẻ nhỏ.

Bài thuốc trị động kinh và hôn mê do sốt cao

Chuẩn bị: Dược liệu Ngưu hoàng, Chế nam tinh, Chu sa, Hổ phách, Thiên trúc hoàng và Nhân sâm, Đại mao, Băng phiến, Xạ hương, An tức hương, Hùng hoàng, Tê giác, tăng giảm theo từng trường hợp cụ thể.

Thực hiện: Sau khi chuẩn bị đầy đủ, đem các vị dược liệu tán thành bột, mỗi lần dùng 2 – 4g uống với nước ấm, ngày dùng 1 – 2 lần.

An tức hương không dùng cho người âm hư hỏa vượng, khí hư và người có các chứng bệnh không liên quan đến ác khí.

Bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát.

Trên đây là các thông tin về đặc điểm, hình ảnh, công dụng và các bài thuốc từ cây Bồ đề cũng như một số lưu ý cần quan tâm. Tuy nhiên, để bài thuốc mang lại tác dụng điều trị cao và hạn chế tác dụng phụ, người bệnh vẫn nên tham khảo chuyên gia về cách dùng và liều lượng. Mong rằng những thông tin mà Medigo chia sẻ sẽ giúp ích cho việc tham khảo của bạn đọc.