Hoa xuyến chi: Đặc điểm và tác dụng với sức khỏe theo Đông y và Tây y

Cây hoa xuyến chi còn gọi là cây đơn buốt, cây cúc áo, đơn kim, quỷ trâm thảo, có tên khoa học là Bidens pilosa L. thuộc họ Cúc.

Đặc điểm hoa xuyến chi

Cây hoa xuyến chi là một loại cỏ mọc hàng năm, thân cao từ 0,4 đến 1 mét. Cả thân và cành đều có rãnh chạy dọc, có lông. Lá mọc đối nhau, cuống dài, phiến lá kép gồm 3 lá chét, mỗi lá chét có hình mác, hơi tròn phía đáy, mép lá có răng cưa to và thô, cuống ngắn.

Cụm hoa mọc ở nách lá hoặc đầu cành, hoa có màu vàng, mọc đơn độc hoặc mọc từng đôi một.

Cây xuyến chi mọc hoang ở khắp nơi tại Việt Nam, chủ yếu thấy nhiều tại miền Bắc và miền Trung. Ngoài ra còn thấy xuất hiện ở Trung Quốc, Thái Lan, Ấn Độ, Philipin,...

Có thể dùng toàn cây tươi hoặc khô, thu hái vào mùa hè lúc cây đang ra hoa. Có nơi chỉ dùng hoa phơi khô ngâm rượu.

Thành phần hoa xuyến chi

Nhiều nhà khoa học cho rằng đây là nguồn cung cấp vitamin C dồi dào, trong 100g cây hoa xuyến chi có chứa tới tận 63 mg vitamin C. Trong khi đó nhu cầu vitamin C của 1 người trưởng thành từ khoảng 75mg đến 90 mg một ngày.

Cây hoa xuyến chi (cây đơn buốt) cũng cung cấp nhiều sắt và kẽm, tương đương 15mg và 19mg trên 100g.

Theo Đông Y

Hoa xuyến chi có thể được sử dụng để dùng ngoài, nấu nước tắm giúp giảm mẩn ngứa. Sử dụng 100g - 200g nấu với 4 - 5 lít nước dùng để tắm, lấy bã chà xát kỹ lên vết bẩn. Thường chỉ sau 1- 2 lần dùng sẽ thấy kết quả.

Hoa xuyến chi có tác dụng giảm mẩn ngứa, trị đau mắt, đau răng, chữa lỵ, giải độc

Khi bị đau mắt có thể dùng lá tươi giã nát, đắp lên mi mắt. Có một số nơi còn sử dụng hoa xuyến chi để ngâm rượu, dùng trong trường hợp bị đau răng.

Bên cạnh đó theo kinh nghiệm dân gian, xuyến chi còn có tác dụng chữa lỵ, dùng trong trường hợp yết hầu, cổ họng sưng đau, bị nấc. Ngoài ra, nó còn có tác dụng giải độc, cầm tiêu chảy, giải nhiệt. Nếu dùng ngoài có thể chữa bọ cạp, nhện, rắn cắn.

Theo Tây Y

Một số nghiên cứu bước đầu chỉ ra cây hoa xuyến chi có chứa các hợp chất hữu ích cho việc ngăn ngừa huyết áp cao. 

Bên cạnh đó một số hợp chất tự nhiên có trong cây hoa xuyến chi (đơn buốt) có thể chống lại bệnh sốt rét. Chiết xuất từ loại cây này có thể có công dụng kháng khuẩn, tinh dầu của cây có hoạt tính chống nấm cao.

Theo nghiên cứu, chiết xuất từ hoa xuyến chi giúp ngừa tăng huyết áp, có tác dụng kháng khuẩn, giảm viêm

Một vài nghiên cứu ban đầu còn cho thấy chiết xuất từ cây hoa xuyến chi có thể giúp giảm viêm và giảm phản ứng miễn dịch.

Các nghiên cứu này của cây hoa xuyến chi mới chỉ chủ yếu trên đối tượng là động vật và trong ống nghiệm, cần nhiều hơn các nghiên cứu trên người để củng cố tác dụng của loại cây này. 

Có rất nhiều độc giả hay đặt ra câu hỏi này vì thấy loại cây này chứa nhiều dinh dưỡng, có thể dùng dạng tươi hoặc khô để làm thuốc thì có ăn được hay không. Câu trả lời là hoa xuyến chi có thể ăn được nhé.

Cây hoa xuyến chi có chứa nhiều vitamin C, kẽm, sắt và nhiều hợp chất chống oxy hóa như terpenoid, flavonoid,...

Mùi vị của loại cây này khá là thơm ngon, ngay lần đầu ăn có thể bạn sẽ thấy hương vị hơi lạ, nhưng ăn thêm vài lần sẽ thấy rất ngon và muốn ăn thêm lần tiếp theo. 

Một số món ăn có thể chế biến từ cây hoa xuyến chi như xuyến chi luộc, xuyến chi xào tỏi, xuyến chi xào thịt bò, canh xuyến chi hoặc dùng xuyến chi để nhúng lẩu…

Khi ngắt cây hoa xuyến chi để nấu ăn, lưu ý nên chọn phần tươi, non, cây chưa ra hoa, chỉ lấy phần lá và thân non trên ngọn để ăn. Nhiều chuyên gia cho rằng loài cây này dễ phát triển ở môi trường nhiều khói bụi, đất có nồng độ kim loại cao, mà rễ của chúng lại hút độc rất mạnh do đó bạn không nên ăn cây hoa xuyến chi mọc ở vùng đất này. 

Cây hoa xuyến chi có nhiều công dụng trong y học như vậy nên việc sử dụng hoa xuyến chi để làm trà cũng không có gì quá xa lạ. Vậy trà hoa xuyến chi có tác dụng gì?

Hoa xuyến chi sau khi thu hoạch đem phơi khô dùng làm trà, cho mùi vị rất thơm ngon và khá dễ uống. Dùng hoa xuyến chi giúp thanh mát và giải độc cơ thể. 

Khi sử dụng hoa xuyến chi để pha trà, hãy tráng qua bằng 1 lần nước sôi để loại bỏ bụi bẩn cũng như nhị hoa, sau đó chế nước sôi vào và chờ trong khoảng 5 phút để có thể thưởng thức. Có thể thêm ít đường hoặc mật ong tùy thích. Mật ong hoa xuyến chi cũng là một món được rất nhiều người ưa chuộng.

Lưu ý, nếu muốn tự chế biến hoa xuyến chi thành trà thì bạn nên thu hái hoa ở vùng đất sạch, môi trường không có quá nhiều bụi bẩn. Còn nếu mua trà hoa xuyến chi làm sẵn về thì nên tìm những địa chỉ cung cấp uy tín để đảm bảo chất lượng trà.

Hoa xuyến chi không chỉ là một loài hoa có màu sắc đẹp mắt mà còn vừa là vị thuốc cũng như nguyên liệu làm các món ăn ngon. Tuy nhiên cần phải nắm được các đặc điểm của loại cây này để tránh nhầm lẫn với một số cây khác, tránh tình trạng sử dụng nhầm dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Hy vọng qua bài viết trên bạn đọc đã biết được thêm về nhiều công dụng cũng như món ăn liên quan đến loài cây này. Đánh giá 5 sao nếu bạn thấy thông tin hữu ích nhé!