La Hán

• Tên tiếng Việt: Quả mộc miết, quả la hán, giải khổ qua
• Tên khoa học: Momordica grosvenori Swingle
• Họ:  họ Bầu bí (Cucurbitaceae).
• Công dụng: trị táo bón, viêm phế quản, ho đàm, hỗ trợ điều trị ung thư và một số căn bệnh khác.

Cây là hán là một loại thực vật lưỡng niên dạng thân leo. Thân cây có thể dài từ 1 – 3 mét. Dọc thân mọc nhiều tua cuốn có khả năng bấm vào cây khác để leo lên.

Lá la hán hình trái tim, một đầu ngọn. Chiều dài lá khoảng 10 – 20 cm, bề ngang khoảng 3,5 – 12cm. Lá rụng theo mùa.

Cây mọc hoa dạng chùm. Mỗi chùm chứa 2 – 3 hoa. Hoa có cuống dài khoảng 3 – 5 cm. Cánh hoa sắc vàng nhạt, mỏng

Phân bố: Cây la hán cho đến nay vẫn chưa phát hiện ở nước ta, mặc dầu theo tài liệu kèm theo mặt hàng “La hán quả xứ tể” (Thức uống chế từ quả la hán) có giới thiệu đây là một cây đặc sản của vùng Quế Lâm (thuộc tỉnh Quảng Tây), Quảng Đông, Giang Tây là những tỉnh Trung Quốc giáp giới với nước ta.

Thu hoạch: Quả la hán thường được thu hoạch vào tháng 7-9 hàng năm

Chế biến: Những quả già, to, cứng chắc và không nghe tiếng động khi lắc sẽ được hái về phơi hoặc sấy khô làm dược liệu. 

Quả la hán là bộ phận được thu hái điều chế làm dược liệu

Vitamin C, Sắt, Kẽm, Mangan, Đường glucose, Niken, Thiếc cùng nhiều nguyên tố vi lượng tốt cho sức khỏe.

Theo y học cổ truyền

Tính vị:

Theo Lĩnh Nam Thái Dược Lực: Vị ngọt

Theo Quảng Tây Trung Dược Chí: Dược liệu này có vị ngọt, tính mát và không chứa độc

Quy kinh: Kinh Phế, Kinh Tỳ

Công dụng: giải độc, thanh nhiệt, lương huyết, nhuận trường, tiêu đàm, giảm ho. 

Chủ trị: Táo bón, nóng trong người, ho gà, ho có đàm, viêm khí phế quản, viêm họng, dị ứng, lao phổi…

Theo y học hiện đại

Chống oxy hóa:

Trong quả la hán chứa nhiều chất mogrosid – thành phần tạo nên vị ngọt đặc trưng của quả. Chất này cũng đã được khoa học chứng minh là có tác dụng chống oxy hóa cực mạnh. Nó giúp làm chậm tiến trình lão hóa, bảo vệ các tế bào trong cơ thể khỏi sự tấn công của các gốc tự do và ngăn ngừa bệnh tật.

Ngăn ngừa béo phì, tiểu đường:

Vị ngọt tự nhiên trong loại quả này có thể thay thế cho đường khi chế biến một số loại đồ ăn, thức uống. Dược liệu này cũng chứa hàm lượng calo khá thấp nên đặc biệt có lợi cho người bị béo phì, tiểu đường. Người bình thường sử dụng cũng giảm thiểu được nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm trên.

Từ nhiều thế kỷ qua, y học cổ truyền Trung Quốc cũng đã dùng làm thuốc điều trị bệnh tiểu đường. Dược liệu này hoạt động bằng cách làm giảm hàm lượng đường trong máu, kích thích tuyến tụy sản xuất nhiều insulin hơn. Qua đó đẩy lùi các triệu chứng bệnh đái tháo đường một cách tự nhiên.

Thanh nhiệt, kháng viêm, trị nóng trong, táo bón

Quả la hán được dân gian dùng nấu nước uống để làm mát cơ thể mỗi khi có biểu hiện nóng trong, táo bón. Ngoài ra, dược liệu này còn thể hiện rõ đặc tính kháng viêm. Nó giúp chống lại tình trạng viêm nhiễm trong cơ thể, giảm sưng đau ở khu vực tổn thương.

Ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị ung thư

Chất chống oxy hóa trong la hán có khả năng ức chế sự tăng sinh của khối u, ngăn chặn không cho tế bào ung thư lan rộng. Mặc dù người bị ung thư cần kiêng ăn đường nhưng chất ngọt trong quả la hán là đường tự nhiên nên hoàn toàn không ảnh hưởng tiêu cực đến bệnh ung thư giống như các loại đường nhân tạo.

Phòng chống nhiễm trùng

Tác dụng kháng khuẩn của loại quả này có thể thay thế được thuốc kháng sinh trong các trường hợp bị nhiễm trùng không quá nghiêm trọng. Khi tiến hành nghiên cứu thực nghiệm trên các bệnh nhân bị sâu răng và nha chu, các nha nghiên cứu nhận thấy dược  liệu này có khả năng ức chế vi khuẩn một cách đáng kinh ngạc. Ngoài ra, còn giúp ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị nhiễm trùng do nấm candida.

Cung cấp năng lượng, giảm mệt mỏi

Khi tiến hành thử nghiệm nước quả la hán trên chuột thì những chú chuột được cho uống loại nước này có thể vận động trong thời gian dài hơn hẳn. Điều này không có gì ngạc nhiên bởi la hán quả chứa chất ngọt tự nhiên giúp cung cấp nguồn năng lượng dồi dào, giảm mệt mỏi sau khi tập thể dục hoặc lao động nặng nhọc.

Chống dị ứng

Các chất trong la hán quả còn có khả năng kháng histamin – một chất được sinh ra do phản ứng quá mạnh của hệ miễn dịch với các yếu tố dị nguyên xâm nhập vào cơ thể. Điều này có thể giúp giảm ngứa, chống viêm do dị ứng.

Giải độc, kích thích tiêu hóa, làm mát máu

La hán quả có tính hàn giúp làm mát máu, hỗ trợ giải độc gan, làm sạch đường ruột. Đồng thời dược liệu này còn được biết đến với tác dụng nhuận tràng, kích thích tiêu hóa, giúp ăn uống ngon miệng hơn.

Ngăn ngừa các bệnh lý về hô hấp, tim mạch

Uống nước có thể giúp ngăn ngừa và hỗ trợ điều trị các bệnh lý ở đường hô hấp như ho gà, viêm phế quản, viêm thanh quản, ho hay bệnh viêm amidan. Một số trường hợp bị cao huyết áp, xơ cứng động mạch dùng dược liệu này cũng thấy các triệu chứng được cải thiện đáng kể.

Dưỡng tóc, làm đẹp da

Quả la hán được nhiều người ưu ái gọi với cái tên là quả thần tiên. Lý do bởi không chỉ tốt cho sức khỏe, nó còn bổ sung nhiều vitamin và khoáng chất quý giúp da dẻ mịn màng và nuôi dưỡng mái tóc óc mượt.

Kéo dài tuổi thọ

Uống nước la hán quả trong nhiều năm có thể giúp kéo dài tuổi thọ, cải thiện sức khỏe tổng thể.

La hán quả được dùng để nấu nước hoặc sắc uống hàng ngày. Liều dùng thông thường là 9 – 15g quả khô. Tuy nhiên, tùy theo vấn đề sức khỏe bạn đang gặp phải, thầy thuốc có thể tăng giảm liều lượng cho phù hợp.

Nước quả la hán: chuẩn bị từ 1-2 quả la hán và nghiền vụn, pha hãm như pha trà hoặc có thể nấu thành nước uống thường ngày từ 1-2 lần. Sử dụng rất tốt cho người bị viêm họng hoặc mất tiếng, cảm nắng, táo bón.

Nước la hán hạnh nhân: chuẩn bị 1 quả la hán và 10 gram hạnh nhân. La hán nghiền đập vụn, sau đó sắc cùng hạnh nhân lấy nước. Ngày sắc 1 lần hoặc hãm lấy nước uống. Nước la hán hạnh nhân rất tốt cho người bệnh bị viêm phế quản, cảm mạo ho có nhiều đờm.

Nước la hán mứt hồng: nguyên liệu bao gồm 1 quả la hán và 1 quả mứt hồng. Quả la hán nghiền đập vụn và cho vào nồi, thêm nước để sắc ngày 1 lần. Nước la hán mứt hồng sử dụng rất tốt cho trường hợp bị dị ứng, ho gà (ho dài ngày thành từng cơn).

Nước la hán bàng đại hải: Chuẩn bị nguyên liệu bao gồm 1 quả la hán, 2 hoặc 3 hạt bàng đại hải. Đầu tiên, nghiền đập vụn quả la hán, sau đó nấu sắc kỹ, và cuối cùng là chia lấy nước uống trong ngày. Nước la hán bàng đại hải dùng trong điều trị đại tiện táo kết và đường ruột táo nhiệt.

Siro bối mẫu la hán quả: nguyên liệu gồm có xuyên bối mẫu 10 gram và la hán 1 quả. La hán nghiền đập vụn, có thể cho thêm một ít đường hoặc mật lượng thích hợp, nấu sắc kỹ và chia làm 2 lần ăn trong ngày. Sử dụng siro bối mẫu la hán quả cho người mắc bệnh lao phổi, viêm khí phế quản, viêm họng khô có sốt, ho khan ít đờm.

Canh la hán: la hán quả 50 gram, thịt lợn nạc 100 gram. La hán thái thành từng lát và cho vào nồi, đổ nước đun kỹ, cho thịt nạc vào nấu canh, có thể cho thêm bột gia vị sao cho phù hợp với khẩu vị và sử dụng món canh la hán ăn với cơm trong ngày. Món canh này giúp hỗ trợ điều trị bệnh lao rất tốt.

Chỉ nên sử dụng 1-2 quả la hán mỗi ngày do loại quả này có tính hàn và chứa nhiều chất dinh dưỡng, nếu sử dụng quá nhiều có thể dẫn đến tình trạng tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa...

Phụ nữ có thai không nên dùng quả la hán với các loại thảo dược, thực phẩm chức năng khác hoặc các loại thuốc trị bệnh.

Quả la hán sau khi được phơi khô nên bảo quản nơi thoáng mát. Tránh để nơi ẩm ướt khiến dược liệu bị ẩm, nhiễm nấm mốc và vi khuẩn.

Trên đây là các thông tin về đặc điểm, hình ảnh, công dụng và các bài thuốc từ cây La hán. Mong rằng những thông tin mà Medigo chia sẻ sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về loại dược liệu này.