Thì Là: Đặc điểm, công dụng và cách dùng hiệu quả

• Tên tiếng Việt: Thì là, Thìa là, Hạc sắt, Phắc si (Tày), Sài lò (Dao).
• Tên khoa học: Anethum graveolens L.
• Họ: Apiaceae (Hoa tán).
• Công dụng: Thì là có tác dụng chữa ho, lợi sữa, thông tiểu, bụng đầy trướng, nôn mửa, đau bụng, đau răng; cũng dùng chữa viêm thận, sỏi thận,sỏi bàng quang, huyết áp cao và chữa xơ cứng động mạch.

Cây thảo, sống hằng năm, cao 0,8-1m, có khi hơn. Thân nhẵn, mọc đứng, phân cành, có khía dọc.

Lá mọc so le, cuống dài, bẹ rất phát triển, phiến xẻ 3 lần lông chim thành những thùy nhỏ hình sợi dài 10-20mm, rộng 0,5mm, lá ở ngọn tiêu giảm và không có cuống.

Cụm hoa mọc ở ngọn thân và đầu cành thành tán kép có cuống chung dài, chia 10-15 nhánh, mỗi tán nhỏ có 20-40 nhánh con, không có tổng bao và tiểu bao; hoa màu vàng; đài có răng rất ngắn; tràng cong gập vào trong; nhị xen kẽ với cánh hoa; bầu hạ có 2 lá noãn dính nhau.

Quả hình trứng, có 3 cạnh dọc lồi.

Mùa hoa quả: tháng 1-3.

Phân bố: Thìa là có lịch sử sử dụng rất lâu đời từ hơn 2000 năm trước, và nó được trồng trên khắp thế giới, ở Ấn Độ, Iran, Trung Quốc, Nam Âu, Bulgaria và Estonia.

Thu hoạch: Hạt giống mất 2-4 tuần để nảy mầm, ra hoa bắt đầu khoảng 2-3 tháng sau khi gieo, và hạt chín được thu hoạch 5-6 tháng sau khi gieo, nhưng có thể dao động rộng tùy thuộc vào hoàn cảnh khí hậu, giống cây trồng, chất dinh dưỡng và nước có sẵn. Sự ra hoa và đậu quả được kéo dài trong một thời gian dài trên mỗi cây.

Chế biến: Dược liệu thường được dùng tươi hoặc phơi khô dùng dần.

Sau thu hái thì cây thường được bào chế dưới một số dạng như: Hạt thìa là khô, tinh dầu, thuốc viên, làm rượu, thuốc sắc uống.

Phần ăn được của cây thì là chứa nước, carbohydrat, chất béo, chất xơ, acid ascorbic.

Hàm lượng tinh dầu chiếm 0,1-1,5%. Thành phần chù yếu trong tinh dầu là d.limonen, phellandren, 40-60% d.cacvon, một ít paraffm. Trong tinh đầu thì là của Ấn Đô còn chứa dillapiol. Theo Schimmel, tinh dầu thì là của Tây Ban Nha chỉ chứa có 20% cacvon, không có limonen, chỉ có phelandren.

Theo y học cổ truyền

Tính vị

Lá thì là có vị hơi đắng, cay, mùi thơm hắc, tính ấm.

Quy kinh

Thận và Tỳ.

Sử dụng trong y học cổ truyền Châu Á

Thìa là được biết đến như một loại thảo mộc tiêu hóa, dạ dày và gan trong y học Ba Tư. Nó cũng hữu ích như chống tắc nghẽn, lợi tiểu, thông tiểu, chống bệnh sốt rét, đập đá, nhuận tràng, và là phương pháp hữu hiệu để chữa nấc cụt.

Lá tươi và khô được sử dụng như một loại thảo mộc giảm đau bụng, chống co thắt trong y học Ấn Độ. Hạt (quả) có tác dụng tiêu thũng, hạ nhiệt, tiêu thũng, giải độc, lợi tiểu, nhuận tràng, tẩy giun sán, dùng chữa loét dạ dày, đau bụng, các bệnh về mắt, tiểu tiện.

Thìa là cũng được sử dụng cho các vấn đề về gan, các bệnh về tim và hệ tuần hoàn ở Pakistan.

Nó được sử dụng làm thuốc tại địa phương ở Iraq (Kurdistan) cho các bệnh khác nhau như dạ dày, thận và các vấn đề về gan, và chữa đau lưng, viêm khớp và cholesterol trong máu.

Sử dụng trong y học cổ truyền Châu Phi

Thìa là (lá tươi hoặc khô) là một trong những loại cây được sử dụng trong điều trị bệnh thận truyền thống ở Ethiopia, với một số phương pháp chế biến, bao gồm giã, sắc hoặc trộn với mật ong.Thìa là có tác dụng giảm co thắt đường ruột và làm dịu cơn đau bụng, giúp giải quyết cơn đau bụng, giảm khí và hỗ trợ tiêu hóa. Nhai hạt giúp cải thiện hơi thở có mùi.

Sử dụng trong y học cổ truyền Châu Âu

Toàn cây (đặc biệt là quả và lá) của thìa là có một số công dụng trong thực phẩm hoặc y tế ở các nước Châu Âu với nhiều phương pháp chế biến và chuẩn bị như tươi hoặc khô, truyền, sắc và ngâm lá hoặc quả. Thìa là được sử dụng để điều trị một số bệnh, bao gồm đầy hơi, viêm dạ dày, viêm ruột, tiêu chảy, đau dạ dày, trĩ, nấc cụt, đau đầu, đau tim, ho, vết thương, bệnh gan, bệnh túi mật, bệnh phụ nữ, sỏi thận, vấn đề về mắt, mất ngủ, máu giải độc, và côn trùng cắn.

Nó đã được giới thiệu như một loại thảo mộc chống hen suyễn, chống co thắt, giảm đau tiêu hóa, tiêu diệt và lợi tiểu.

Sử dụng trong y học cổ truyền của người Mỹ bản địa

Thìa là đã được sử dụng rộng rãi như một loại thuốc thảo dược truyền thống trên khắp Trung Mỹ cho các mục đích tiêu diệt, lợi tiểu, tiêu ung thư và trị liệu dạ dày.

Theo y học hiện đại

Có thể hỗ trợ chứng mất ngủ

Các loại tinh dầu được tìm thấy trong các loại thảo mộc có thể có các đặc tính đặc biệt và mạnh mẽ. Chúng được coi là có các đặc tính y học cổ xưa có thể đồng thời kích thích và an thần. Tinh dầu trong thìa là cũng không ngoại lệ. Các flavonoid và phức hợp vitamin-B có trong tinh dầu của nó có thể kích hoạt sự bài tiết của một số enzym và hormone được coi là có tác dụng làm dịu và an thần, do đó giúp một số người có một giấc ngủ ngon.

Có thể giúp duy trì sức khỏe xương

Loãng xương ảnh hưởng đến hàng triệu người mỗi năm, và canxi, cùng với các khoáng chất thiết yếu khác, là thành phần quan trọng trong sự tăng trưởng và phát triển thích hợp của xương cũng như sửa chữa các xương bị thương.

Hàm lượng canxi trong thìa là có nghĩa là nó có thể góp phần cung cấp đủ lượng canxi trong cơ thể, do đó có thể giúp chống lại yếu tố quan trọng trong việc bảo vệ bạn khỏi mất xương và mất mật độ khoáng của xương

Có thể giúp kiểm soát bệnh tiểu đường

Thìa là từ lâu đã có liên quan đến bệnh tiểu đường và việc quản lý lượng insulin. Mặc dù thực tế là nghiên cứu có phần hạn chế trong lĩnh vực này, đặc biệt là trên người, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng nó có thể giúp giảm sự dao động của lipid huyết thanh và mức insulin trong bệnh tiểu đường do corticosteroid gây ra.

Một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Phytotherapy Research đã chỉ ra rằng những con chuột thí nghiệm mắc bệnh tiểu đường loại 2 do corticosteroid gây ra có thể đã giảm lượng đường huyết và insulin khi chúng được cho uống chiết xuất thìa là trong 22 ngày.

Có thể giúp ngăn ngừa khí thừa

Là một chất khử trùng nổi tiếng, thìa là có thể giúp ngăn ngừa tình trạng đầy hơi. Đầy hơi không chỉ là một tình trạng khó chịu, mà nếu khí tiếp tục tích tụ, nó thực sự có thể là một tình huống nguy hiểm khi nó đè lên các cơ quan khác của khoang ngực.

Thìa là có thể giúp đẩy khí đi xuống qua đường tiêu hóa và cho phép nó ra khỏi cơ thể một cách an toàn.

Có thể tăng cường miễn dịch

Thìa là từ lâu đã được biết đến với hoạt động kháng khuẩn. Do đó, thường xuyên sử dụng loại thảo mộc này trong các bữa ăn có thể giúp giảm tỷ lệ mắc một số bệnh nhiễm trùng do vi sinh vật trên khắp cơ thể, cũng như nhiễm trùng có thể dẫn đến vết thương hở hoặc vết cắt nhỏ trên da.

Có thể giúp giảm tình trạng nấc cụt

Nấc cụt xảy ra vì nhiều lý do khác nhau, nhưng chủ yếu là do khí bị mắc kẹt và chuyển động đi lên lặp lại của nó qua đường ống dẫn thức ăn. Nguyên nhân thứ hai là do một số bệnh dị ứng, cơ địa mẫn cảm, tăng động, thần kinh bị trục trặc. Thìa là có thể giúp ích trong những tình huống này. Là một chất tiêu diệt, nó có thể giúp loại bỏ khí và cũng làm giảm sự hình thành khí, giúp làm dịu cơn nấc cụt do dị ứng, tăng động hoặc rối loạn thần kinh.

Có thể giảm thiểu tiêu chảy

Tiêu chảy chủ yếu do hai nguyên nhân; khó tiêu và hoạt động của vi sinh vật. Về chứng khó tiêu, thìa là có thể khá hữu ích, vì nó có đặc tính tiêu hóa rất tốt. Thứ hai, loại thảo mộc này cũng có thể hữu ích do các monoterpen và flavonoid có trong tinh dầu của nó, có tác dụng diệt khuẩn hoặc diệt khuẩn trong tự nhiên. Chúng có thể giúp giảm tiêu chảy bằng cách ức chế nhiễm trùng do vi sinh vật cố gắng tấn công cơ thể.

Có thể giảm đau do viêm khớp

Thìa là từ lâu đã được biết đến như một loại thảo mộc chống viêm, có nghĩa là nó có thể giúp giảm viêm và các cơn đau liên quan đến các bệnh như viêm khớp dạng thấp và bệnh gút. Thìa là đã được sử dụng từ thời cổ đại vì lý do này.

Có thể kích thích kinh nguyệt

Các flavonoid trong tinh dầu của thìa là có tác dụng kích thích và có đặc tính kích thích sinh lý, trong y học dân gian được cho là có tác dụng kích thích tiết một số hormone có thể giúp duy trì chu kỳ kinh nguyệt thích hợp ở phụ nữ.

Có thể giúp điều trị rối loạn hô hấp

Kaempferol và một số thành phần khác của flavonoid và monoterpen trong tinh dầu của thìa là có thể chống sung huyết và kháng histamin trong tự nhiên. Chúng được cho là có thể giúp làm sạch tắc nghẽn trong hệ thống hô hấp do histamin, dị ứng hoặc ho.

Có thể cải thiện sức khỏe răng miệng

Hạt và lá thìa là có thể hoạt động như những chất làm thơm miệng và hơi thở. Ngoài ra, tinh dầu trong nó có tính chất diệt khuẩn, chống oxy hóa và khử trùng. Do những đặc tính này, chúng có thể giúp giảm bớt nhiễm trùng do vi khuẩn đường miệng và chất chống oxy hóa của chúng giảm thiểu thiệt hại do các gốc tự do gây ra cho nướu và răng.

Kích thích tiết sữa ở phụ nữ cho con bú

Thìa là có chứa thành phần giống như estrogen, vì vậy sẽ kích thích việc tiết sữa ở dê và được các nhà nghiên cứu tin rằng, cũng có tác dụng tương tự đối với phụ nữ sau sinh. Việc sử dụng thìa là để làm tăng tiết sữa đã được sử dụng trong nhiều thế kỷ qua, và đến nay, nhiều bà mẹ vẫn dùng các loại trà thảo mộc chứa thìa là để giúp tăng tiết sữa.

Lợi ích khác

Thìa là là một loại thuốc giúp tăng cường sức lực và thông tiểu, giúp loại bỏ độc tố, muối dư thừa và nước ra khỏi cơ thể. Hơn nữa, nó là một chất chống co thắt (ngăn ngừa chuột rút) và một chất chống nhiễm độc. Nó cũng có thể có tiềm năng chống ung thư, nhưng cần có các nghiên cứu sâu hơn để khám phá lợi ích này.

Cách dùng, liều lượng và thời gian sử dụng là khác nhau đối với các mục tiêu khác nhau trong y học dân gian.

Thìa là tươi có nhiều cách sử dụng khác nhau,được sử dụng phổ biến trong các món ăn:

Các bộ phận trên không và quả của thìa là được sử dụng trong các món ăn Trung Quốc như súp gà và các loại nước sốt khác nhau.

Nó là một nhân bánh phổ biến trong baozi (một phần phổ biến trong bữa sáng của người Bắc Kinh.

Nó đôi khi được dùng với cơm, và được gọi là shevid-polo ở Ba Tư, và nó cũng được sử dụng trong các công thức nấu ăn của Iran.

Ở Trung và Đông Âu, Scandinavia, các nước Baltic, Nga và Phần Lan, thìa là là một loại thảo mộc ẩm thực phổ biến. Món súp làm từ thìa là, ăn kèm với khoai tây và trứng luộc, cũng rất phổ biến ở Ba Lan.

Ngoài việc tạo ra một hương vị mạnh mẽ, thơm, ngon miệng và mùi vị, nó có thể có nhiều đặc tính y học. Những đặc tính này đến từ một số hợp chất được gọi là monoterpenes, cũng như flavonoid, khoáng chất và axit amin.

Thìa là chữa chứng đầy trướng, nôn mửa, khó tiêu và nấc

Sắc 10g hạt thìa là đem uống.

Hoặc uống một ly nước ép cây khi bụng đói vào buổi sáng để chữa đầy hơi và đau bụng

Trị long đờm, giảm ho, bệnh viêm nhiễm đường hô hấp

Súc miệng khoảng 1-1.5 thìa cà phê dầu hạt thìa là có thể làm giảm triệu chứng ho.

Hoặc chuẩn bị 60g hạt thìa là hãm với nước sôi, lọc bã và hòa với mật ong, chia thành 3 lần uống trong ngày.

Điều trị bệnh trĩ

Uống một tách trà thìa là 3 lần một ngày trong 3–4 tuần để điều trị bệnh trĩ.

Chữa xơ vữa động mạch, huyết áp cao dẫn đến chứng khó ngủ, đau đầu

Thìa là 5g hạt đem giã nhỏ, sắc uống chia thành 2 lần uống trong ngày.

Bài thuốc trị chứng rối loạn kinh nguyệt

Giã thìa là lấy khoảng 60 ml dịch nước ép, sau đó trộn với khoảng 1 muỗng nước ép rau mùi tây, uống 3 lần trong ngày.

Bài thuốc trị hơi thở có mùi hôi

Nhai 5 - 10 hạt thìa là mỗi ngày sẽ giúp hơi thở thơm tho.

Thìa là có tác dụng kích thích tử cung, vì vậy phụ nữ mang thai không nên dùng quá nhiều.

Không nên sử dụng đồng thời rau thìa là với các loại thuốc như: Thuốc tránh thai chứa estrogen, viên uống chứa estrogen, Tamoxifen, Ciprofloxacin, thuốc chống co giật,…

Để tránh tình trạng tương tác thuốc và các tác dụng phụ khi sử dụng rau thìa là, bạn nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc trước khi áp dụng bài thuốc từ dược liệu này.

Bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát.

Trên đây là các thông tin về đặc điểm, hình ảnh, công dụng và các bài thuốc từ cây Thì là cũng như một số lưu ý cần quan tâm. Tuy nhiên, để bài thuốc mang lại tác dụng điều trị cao và hạn chế tác dụng phụ, người bệnh vẫn nên tham khảo chuyên gia về cách dùng và liều lượng. Mong rằng những thông tin mà Medigo chia sẻ sẽ giúp ích cho việc tham khảo của bạn đọc.