Trầu không là gì? Tác dụng và một số bài thuốc chữa bệnh từ trầu không

Cây trầu không là gì?

Trầu không còn được biết đến với những cái tên khác như thổ lâu đằng, thược tương, trầu cay… Loài cây này trong tiếng Anh gọi là vine pepper, betel pepper… Trầu không có danh pháp khoa học là Piper betle L., thuộc họ Hồ tiêu (Piperaceae). Cây trồng không mọc nhiều ở vùng nhiệt đới và các quốc gia châu Á như Philippines, Indonesia hay Malaysia… và cả Việt Nam.

Cây trầu không xuất hiện nhiều ở Việt Nam và các nước châu Á

Đặc điểm của cây trầu không

Trầu không là một loại cây leo bám, cành cây hình trụ, bề mặt nhẵn và có khía dọc, các mấu cây là nơi bén rễ. Lá cây có hình tim tròn, mọc so le, gốc đôi khi hơi lệch, hai mặt lá nhẵn và có phần đầu nhọn, cuống lá có bẹ kéo dài. Mặt trên của lá có màu sẫm bóng còn mặt dưới nổi rõ gân.

Hoa mọc thành cụm ở kẽ lá, mỗi bông ngắn, lá bắc có hình trái xoan hoặc hình tròn. Quả tròn, mọng và có lông ở đỉnh. Toàn cây chứa một loại tinh dầu cay và thơm. Từ tháng 5 đến tháng 8 là mùa cây ra hoa và quả.

Loài cây này có đặc điểm là ưa ánh sáng, ẩm thấp và hơi chịu bóng, cây phát triển mạnh mẽ nhất vào mùa mưa ẩm. Trầu không là loài cây leo bám, vì vậy khi trồng loài cây này phải có giàn đỡ hoặc giá thể (tường nhà, cây cau, thân cây gỗ…).

Bộ phận dùng

Ở nhiều nơi của nước ta, trầu không được trồng để hái lá ăn kèm với trầu. Lá trầu không cũng có thể dùng tươi để làm thuốc, đôi khi dùng cả rễ cây.

Thành phần hóa học

Trong lá trầu không tươi, người ta tìm thấy hầu hết là nước (chiếm khoảng 85%). Ngoài ra còn có các thành phần khác như chất béo, protein, carbohydrate, chất vô cơ, chất xơ, canxi, phốt pho, vitamin B, sắt…

Thành phần quan trọng nhất làm nên giá trị dược liệu của của lá cây là tinh dầu và đường. Bên cạnh đó còn có các loại vitamin nhóm B khá dồi dào (hầu hết là axit nicotinic), caroten và axit ascorbic.

Loài cây này còn có các chất gồm piperol A và piperol B, methylpiperol và piperbetol.

Các thành phần hóa học của trầu không

Nhiều người băn khoăn lá trầu không chữa bệnh gì? Dưới đây là một số công dụng của lá trầu không đã được chứng minh bởi y học cổ truyền và hiện đại:

Trong y học cổ truyền

Đông y cho rằng lá trầu không có tính ấm, mùi thơm hắc, vị cay nồng, quy vào các kinh, phế, tỳ và vị. Các tác dụng của lá trầu không có thể kể đến như sát trùng, tiêu viêm, tiêu đờm, hạ khí, chống lạnh, trừ phong thấp. Từ xưa đến nay, vị thuốc này được sử dụng để chữa các loại bệnh như:

• Chữa đầy hơi, đau bụng, hàn thấp nhức mỏi, vết thương nhiễm trùng sưng đau có mủ
• Chữa viêm họng, viêm tai, viêm quanh răng, ghẻ ngứa, mề đay, hắc lào, mụn nhọt, bỏng, cảm mạo, đờm nhiều gây khó thở, hen suyễn do thay đổi thời tiết
• Gừng sống và lá trầu không ép lấy nước có thể dùng để điều trị chứng đầy bụng, khó thử, chữa ho…
• Nước dịch chiết lá trầu không dùng để súc miệng hàng ngày giúp hỗ trợ điều trị bạch hầu và phòng ngừa viêm họng
• Từ xưa, những người Ấn Độ đã biết sử dụng lá và tinh dầu cây trầu không để làm thuốc súc miệng, thuốc đắp, chữa bệnh phổi và các bệnh xuất tiết. Lá trầu không kết hợp với một số vị thuốc khác được người Ấn Độ tạo thành chế phẩm thuốc cổ truyền chuyên trị hen suyễn.

Một số công dụng lá trầu không trong y học cổ truyền

Trong y học hiện đại

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, cây trầu không có những tác dụng dược lý sau đây:

• Ức chế hệ thần kinh trung ương, ức chế tình trạng nhu động ruột hoạt động quá mức, chống co thắt cơ trơn (thử nghiệm trên động vật có vú).
• Methylpiperbetol, piperbetol, piperol A và piperol B được phân lập từ cây trầu không có khả năng ức chế đặc hiệu tình trạng tập kết tiểu cầu ở thỏ.
• Các nước được chế dưới dạng thuốc mỡ giúp thúc đẩy vết thương mau lành ở thỏ.
• Tinh dầu và cao chiết lá trầu không có công dụng ức chế sự sinh sôi của các loại vi khuẩn như Salmonella typhi, Escherichia coli, liên cầu tan máu, Bacillus subtilis, Staphylococcus albus, phế cầu, tụ cầu vàng… cùng một số chủng nấm như Aspergillus niger, C. stellatoides, Candida albicans…

Chữa vết thương

• Cách 1: Lá cỏ răng cưa, lá thanh táo và lá trầu không, mỗi vị lượng bằng nhau. Giã nát các loại lá trên và đắp trực tiếp vào vết thương.
• Cách 2: 40g lá trầu không tươi rửa sạch, đun trong 15 - 20 phút cùng với 2 lít nước sôi. Hỗn hợp trên để nguội rồi gạn lấy nước trong, thêm 8g phèn chi và đánh tan, sau đó dùng để rửa vết thương.

Chữa mụn nhọt

Hoa dâm bụt, lá thồm lồm và lá trầu không bằng lượng nhau. Giã nát các vị thuốc trên và đắp trực tiếp lên vùng da bị mụn nhọt.

Chữa tiểu gắt

Rễ cau và rễ trầu không (có thể thay bằng lá, thân), mỗi loại 10g. Sắc uống hàng ngày, mỗi ngày 1 tháng, uống đến khi khỏi.

Chữa bong gân, sai khớp

Lá xạ can, lá cúc tần mỗi loại 12g, nghệ già 20g, lá trầu không 12g. Giã nát các vị trên và trộn thêm một ít giấm, bọc gạc sau đó đắp trực tiếp lên vùng da bị sưng đau. Sau khoảng 2 - 3 ngày thay băng một lần.

Tác dụng lá trầu không và một số bài thuốc chữa bệnh

Liều lượng sử dụng

• Liều dùng phổ biến là 8 - 16g lá trầu không mỗi ngày, dùng ở dạng thuốc sắc.
• Ngoài ra có thể dùng với lượng tùy ý nếu ngâm lá với nước, đắp lá tươi giã nát để rửa vết mẩn ngứa, loét da…

Lưu ý khi sử dụng

• Cần tham khảo ý kiến của thầy thuốc Đông y hoặc các bác sĩ trước khi sử dụng
• Khi sử dụng trầu không cùng với các loại thảo dược, thực phẩm chức năng khác có thể dẫn đến những tương tác không mong muốn
• Trong khi sử dụng, nếu thấy các biểu hiện bất thường cần tạm dừng ngay và báo cho bác sĩ

Mức độ an toàn

• Không dùng cho phụ nữ đang trong thai kỳ
• Người cao tuổi, trẻ em… hoặc các đối tượng đặc biệt khác cần tham khảo ý kiến tư vấn của bác sĩ trước khi sử dụng

Một số tác hại của lá trầu không

Theo các bác sĩ, một số người dùng lá trầu không để trị bệnh theo kinh nghiệm dân gian có thể gặp phải tình trạng tăng/giảm sắc tố hoặc viêm da tiếp xúc nặng. Đó là bởi trong lá trầu có chứa phenolic compounds với khả năng ức chế sản sinh melanin nên có tác dụng làm trắng nhanh. Nếu dùng trong thời gian dài có thể làm mất màu da hoàn toàn.

Vậy uống nước lá trầu không có hại không? Nước lá trầu không có thể mang lại nhiều lợi ích cho người sử dụng. Tuy nhiên nếu lạm dụng loại nước này có thể gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe do trong lá trầu không có chứa ancaloit có thể gây ung thư miệng.

Trên đây là một số những thông tin cần biết về trầu không. Tuy có nhiều công dụng chữa bệnh khác nhau nhưng trầu không vẫn có thể gây một số tương tác không mong muốn và không phù hợp với một số đối tượng. Vì vậy bạn hãy hỏi ý kiến bác sĩ hoặc các chuyên gia để đảm bảo an toàn khi sử dụng nhé.