Cây xạ đen? Công dụng, cách dùng và lưu ý quan trọng

Cây xạ đen là loài dây leo thân gỗ, có tên khoa học là Celastrus hindsii, được dân gian mệnh danh là "cây ung thư" vì các lợi ích sức khỏe tiềm năng.

Loài cây dược liệu của vùng núi Việt Nam này đang được quan tâm rộng rãi vì các lợi ích sức khỏe tiềm năng. Nếu bạn đang tìm một vị thuốc tự nhiên hỗ trợ chăm sóc sức khỏe, hãy đọc tiếp để hiểu rõ hơn và dùng đúng cách. Cây xạ đen còn được biết đến với các tên gọi khác như "bạch vạn hoa" hay "đồng triều", thuộc họ Celastraceae. Cây có nguồn gốc và phân bố chủ yếu ở nhiều vùng núi ở Việt Nam như Hòa Bình, Ninh Bình, Hà Nam.

Cây xạ đen là cây leo thân gỗ, nổi bật với thân màu sẫm khi trưởng thành và lá hình bầu dục có răng cưa.

Cây xạ đen là một loại dây leo thân gỗ, thường mọc bám và có thể đạt chiều dài 3–10 mét khi leo. Lá cây có hình bầu dục ngược, mép có răng cưa nhỏ; lá non thường có sắc tím hoặc xanh nhạt. Thân cây trưởng thành sẽ chuyển sang màu nâu sẫm hoặc đen, đây là đặc điểm quan trọng tạo nên tên gọi "xạ đen". Bộ phận thân, cành và lá thường được sử dụng làm thuốc.

Cây xạ đen có thể bị nhầm lẫn với cây "xạ vàng". Để phân biệt, xạ đen thật có lá dày hơn, mép răng cưa rõ ràng và thân chuyển màu đen khi phơi khô, trong khi xạ vàng thân màu trắng nhạt và lá mỏng giòn. Cây xạ đen phân bố chủ yếu ở vùng núi, rừng thứ sinh ở các tỉnh miền Bắc và miền Trung Việt Nam, đặc biệt là Hòa Bình. Cành, thân, lá của cây từ 3-5 năm tuổi thường được cho là có dược tính cao hơn khi thu hái.

>>> Xem thêm: Viên uống hỗ trợ điều trị viêm loét dạ dày tá tràng Nanocurcumin tam thất Xạ Đen Plus HVQY hộp 30 viên

Theo Đông y, cây xạ đen có vị hơi chát và đắng, tính hàn. Những đặc tính này mang lại nhiều lợi ích đã được áp dụng trong dân gian:

• Hỗ trợ chức năng gan: Xạ đen được dùng để điều trị các bệnh lý như viêm gan, xơ gan và hỗ trợ làm giảm tình trạng gan nhiễm mỡ. Khả năng giải độc gan mạnh mẽ còn giúp làm giảm triệu chứng vàng da do suy giảm chức năng gan.
• Giải độc, kháng viêm ngoài da: Giúp giải độc cơ thể, tiêu viêm, được ứng dụng trong điều trị các bệnh lý ngoài da như mụn nhọt và hỗ trợ làm lành vết thương.
• Ổn định hệ tuần hoàn: Xạ đen giúp hoạt huyết (lưu thông máu), từ đó góp phần ổn định huyết áp ở người cao huyết áp (cần tham khảo ý kiến bác sĩ).
• An thần và tăng đề kháng: Có tác dụng giúp giải tỏa căng thẳng, hỗ trợ an thần nhẹ, cải thiện chất lượng giấc ngủ. Việc thanh nhiệt giải độc còn gián tiếp giúp tăng sức đề kháng cho cơ thể.

Hỗ trợ điều trị khối u và xương khớp: Xạ đen được sử dụng rộng rãi trong dân gian để hỗ trợ điều trị các khối u và còn được dùng để trị các vấn đề về xương khớp, cột sống nhờ tính tiêu viêm, giảm sưng.

Các hợp chất hóa học quan trọng trong cây xạ đen như polyphenol, flavonoid, quinone, và saponin triterpenoid mang lại nhiều lợi ích:

• Khả năng chống khối u và ức chế ung thư: Các hợp chất flavonoid và quinone có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư, thúc đẩy quá trình hóa lỏng và tiêu hủy các tế bào bất thường. Điều này giúp ngăn chặn sự hình thành khối u và hạn chế khả năng di căn.
• Chống oxy hóa mạnh mẽ: Các chất hóa học trong xạ đen hoạt động như chất chống oxy hóa, giúp vô hiệu hóa các gốc tự do có hại. Việc này làm suy giảm những tác động tiêu cực của gốc tự do đối với tế bào, bảo vệ màng tế bào khỏi tổn thương.
• Hỗ trợ chống nhiễm khuẩn: Đặc biệt, hợp chất saponin triterpenoid đã được nghiên cứu về khả năng bảo vệ cơ thể, tăng cường hàng rào miễn dịch, giúp chống lại sự xâm nhập của một số tác nhân vi khuẩn gây bệnh.

>>> Xem thêm: Viên uống hỗ trợ chức năng gan Arginin Xạ Đen diệp hạ châu Gold 850 hộp 12 vỉ x 5 viên

Cách dùng phổ biến nhất của cây xạ đen là sắc nước hoặc hãm trà để uống hàng ngày, dùng khoảng 15 – 20g mỗi ngày.

Để sử dụng xạ đen an toàn, bạn nên dùng thân, cành, lá khô khoảng 15 – 20g mỗi ngày. Cách hãm trà rất đơn giản: Rửa sạch dược liệu, tráng qua một lần bằng nước sôi, sau đó hãm với khoảng 1 – 1.5 lít nước sôi, đậy kín trong 15 – 20 phút rồi uống thay nước lọc trong ngày.

Trong Đông y, xạ đen thường được kết hợp với các vị thuốc khác để tăng cường công dụng. Ví dụ, kết hợp với bạch hoa xà thiệt thảo và bán chi liên thường dùng trong các bài thuốc hỗ trợ ung bướu, hoặc kết hợp với Kim ngân hoa, Cam thảo để tăng cường tác dụng thanh nhiệt, giải độc gan.

Khi sử dụng cây xạ đen, cần đảm bảo nguồn gốc rõ ràng, không lạm dụng và phải tham khảo ý kiến chuyên môn, đặc biệt nếu đang điều trị bệnh lý.

Bạn cần hết sức cẩn trọng khi sử dụng xạ đen. Nếu đang điều trị bệnh lý bằng thuốc Tây, cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi dùng xạ đen để tránh tương tác thuốc.

Cây xạ đen không nên dùng cho phụ nữ mang thai, phụ nữ đang cho con bú và trẻ em dưới 5 tuổi. Một số người có thể gặp tác dụng phụ nhẹ như đau bụng, đi ngoài do tính hàn của cây; khi đó nên giảm liều. Tuyệt đối không nên dùng quá 40g/ngày vì có thể gây hạ huyết áp hoặc chóng mặt. Nước đã sắc nên uống hết trong ngày, không để qua đêm để tránh giảm chất lượng dược tính.

Cây xạ đen là một dược liệu quý của Việt Nam, nổi bật với khả năng thanh nhiệt, giải độc, tiêu viêm và hỗ trợ điều trị ung bướu theo kinh nghiệm Y học cổ truyền. Để phát huy tối đa công dụng và đảm bảo an toàn, bạn cần tuân thủ đúng liều lượng, cách dùng và luôn tham khảo ý kiến của thầy thuốc hoặc bác sĩ, đặc biệt khi dùng để hỗ trợ điều trị bệnh lý. Hãy chọn mua xạ đen có nguồn gốc rõ ràng để tránh nhầm lẫn và đạt được lợi ích sức khỏe tốt nhất.